We hebben al flinke stappen gezet in de richting van een koolstofarme toekomst1: de landen die hebben toegezegd naar netto-nul te streven,vertegenwoordigen inmiddels al ruim 80% van de mondiale uitstoot. Daarnaast hebben 700 van 's werelds grootste bedrijven al dergelijke toezeggingen gedaan.
Het afvangen en opslaan van CO2 (Carbon Capture and Storage, CCS) is van essentieel belang om deze doelstelling te bereiken. Onder de noemer ‘CCS’ vinden we een verzameling technologieën waarmee vanuit een puntbron uitgestoten koolstofdioxide (CO2) kan worden afgevangen en opgeslagen. Het CCS-proces is drieledig:
- Afvangen – Hierbij wordt de CO2 gefilterd uit de overige uitgestoten gassen op grote industriële verwerkingsinstallaties zoals kolen- en gascentrales, staalfabrieken en cementfabrieken.
- Transporteren – In dit stadium wordt de afgevangen CO2 samengeperst en getransporteerd naar een geschikte geologische opslagplaats.
- Opslaan – De CO2 wordt geïnjecteerd in rotsformaties diep onder de grond.
In dit artikel leggen we uit hoe CCS het verschil kan maken, waarom er steeds meer in geïnvesteerd wordt en hoe beleggers kunnen inspelen op de talloze kansen in deze potentieel revolutionaire technologie.
Een verschil maken met CCS
Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) kunnen de netto-nuldoelstellingen niet behaald worden ónder CCS. Het is dus geen extra hulpmiddel2. In de zware industrie, zoals cement, staal en petrochemie, waar de uitstoot niet met elektrificatie of hernieuwbare energie gereduceerd kan worden, is CCS het enige realistische alternatief. Het is dus een essentiële oplossing voor de decarbonisatie van de olie- en gassector (Figuur 1).
Op zijn routekaart voor netto-nul uitstoot schat de IEA dan ook dat CCS-oplossingen de broeikasgasemissies tot wel 15% zouden kunnen beperken.
Figuur 1: Bijdrage van CCS aan CO2-emissiereductie op sectorniveau
Bron: Liberium, 2023
CCS-technologieën bestaan weliswaar al enige tijd, maar momenteel wordt het gebruik door drie drijfveren extra gestimuleerd: beleidsstimulansen, een aantrekkelijker financieel plaatje en een nieuwe infrastructuur.
Beleid Op het beleidstoneel zagen we bijvoorbeeld de Inflation Reduction Act (IRA) en de Infrastructure Bill, waarmee de Amerikaanse overheid een aanzienlijke financiële stimulans biedt voor de verdere ontwikkeling van
deze technologieën. Met de IRA werd de belastingkorting voor CCS met meer dan 70% opgehoogd tot USD 85 per ton afgevangen CO2 (Figuur 2). Omdat de wet voorschrijft dat projecten alleen in aanmerking komen voor deze tegemoetkomingen als ze uiterlijk in 2032 in aanbouw zijn, is er ook reden om tijdig in actie te komen.
Figuur 2: eerdere ’45Q’-belastingkorting t.o.v. huidige IRAtegemoetkoming
Bron: Analyse van Columbia Threadneedle Investments, november 2023
Dalende kosten De kosten van CCS variëren naargelang de industrie waar de technologie gebruikt wordt. Bij industriële processen met een hoge CO2-concentratie kost het afvangen minder. Ook de toegang tot transport en opslag wegen mee in de uiteindelijke kosten. Dankzij de IRA-belastingkortingen zijn CCS-projecten voor uiterst geconcentreerde CO2-stromen, zoals uit aardgas, ethanol en ammoniak inmiddels
rendabel. Het financiële plaatje is ook aanzienlijk verbeterd voor industriële processen met een lagere CO2-concentratie, zoals cement en staal (Figuur 3).
Figuur 3: kosten van CCS voor verschillende industriële sectoren
Bron: BNEF, marktvooruitzichten van Columbia Threadneedle Investments, 2023
Daarnaast zijn er ook technologieën waarmee de kosten rondom CCS fors kunnen worden gedrukt. Maar aangezien de meeste afvangtechnologieën nog in de kinderschoenen staan, kunnen we nog geen grootse kostenbesparingen verwachten. In het kader van ons doorlopend onderzoek, blijven we de incrementele verbeteringen én onvervalste doorbraken in deze technologieën nauwlettend volgen.
Het commercieel meest rendabele type CO2-afvangtechnologie is chemische absorptie in vloeibare oplosmiddelen. Hier wordt eraan gewerkt om de kosten te drukken door oplosmiddelen te ontwikkelen die langer meegaan op lagere temperaturen en door nieuwe absorptiemiddelen te bedenken. Een aantal particuliere ondernemingen schat dat deze inspanningen over de komende vijf jaar een kostenbesparing van 30% à 50% kunnen opleveren6.
Uitbouw van de infrastructuur Hoewel er steeds meer in de infrastructuur wordt geïnvesteerd, blijft de ontwikkeling van CCS een kipen-eiprobleem. Om opslaginstallaties te bouwen, moeten bedrijven erop kunnen vertrouwen dat er voldoende afvang- en transportinfrastructuur wordt opgezet. Ondanks dit vraagstuk werden er het afgelopen jaar wezenlijk meer CO2-opslagprojecten aangekondigd. Als deze ook allemaal worden opgeleverd, komt er een beter evenwicht tussen afvang en opslag tot stand (Figuur 4).
Figuur 4: Operationele en aangekondigde afvang- en opslagcapaciteit
Source: IEA, 2023
Maar er blijven obstakels Misschien wel het grootste obstakel dat de CCS-infrastructuur in de weg staat, zijn de vergunningen en de ontwikkeling. Dit kan wel vier jaar duren voor pijpleidingen en opslaginstallaties, waarbij sommige projecten vertraging oplopen of zelfs worden tegengehouden door weerstand uit lokale gemeenschappen. Zelfs áls een project groen licht krijgt, kan de oplevering nog jaren duren vanwege de inherente complexiteit ervan.
Hoewel de groei van de transport- en opslaginfrastructuur
veelbelovend is, blijft het onzeker of ze gelijke tred kunnen houden met de groei van de afvangsector. De CCS-markt kan alleen effectief opgeschaald worden als alle drie de componenten gelijkwaardig groeien.
Aanzienlijke investeringen blijven nodig
Figuur 5: uitdagingen en katalysatoren
Er duiken volop mogelijkheden op
Voor de ontwikkeling van CCS is een decennialange adem nodig, waarbij er volop kansen zijn om te investeren in de gehele waardeketen, van de afvang en het transport tot de opslag (Figuur 6). De Verenigde Staten bieden wat ons betreft het meest ondersteunende beleid en de aantrekkelijkste beleggingskansen.
Figuur 6: de CCS-waardeketen
Bron: Columbia Threadneedle Investments
Op het moment van schrijven zijn grote olie- en gasbedrijven als Exxon en Occidental Petroleum en industriële gasbedrijven als Linde en Air Liquide verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de investeringen in CCS. Wat ons betreft zijn dergelijke ondernemingen het best in staat om te profiteren van de toekomstige groei van dit marktsegment.
Maar ze zijn niet de enige: deze groei biedt volop beleggingskansen voor allerlei verschillende niveaus van risicobereidheid en rendementsdoelen. Neem bijvoorbeeld gespecialiseerde bedrijven die werken aan een nieuwe generatie afvangtechnologie, ontwikkelaars die bestaande infrastructuur omvormen tot CCS-pijpleidingen en gespecialiseerde leveranciers van seismische gegevens en het ontwerp, de monitoring en de productie van apparatuur.
Conclusie
CCS kan zich ontpoppen tot een belangrijke spil in het verwezenlijken van ambitieuze emissiereductiedoelstellingen. Nadat de voortgang jarenlang met horten en stoten is verlopen, zien we bemoedigende signalen in de toegenomen investeringen in CCS-infrastructuur dankzij stimulerend beleid en een verbeterd financieel plaatje. Maar voorzichtigheid blijft geboden, aangezien er knelpunten blijven bestaan. Iedereen die overweegt om in CCS-technologieën te investeren, willen we op het hart drukken om zijn of haar beleggingsbeslissingen te laten leiden door een diepgaand inzicht in de technologieën, beleidsstukken, projecten en beperkingen van de markt.
